O.-L.-Vrouwkerk

De Onze-Lieve-Vrouwekerk in het centrum van Zutendaal is één van de geklasseerde monumenten van Zutendaal en werd gebouwd in het begin van de 14de eeuw,  waarschijnlijk nadat graaf Arnold V van Loon in 1304 het patronaat van de parochie aan de abdij van Averbode afstond.

De gotische Onze-Lieve-Vrouwkerk, die op een kleine hoogte ligt, is sinds 1935 beschermd. De romaanse onderbouw van het kerkkoor gaat terug tot het begin van de 13de eeuw. Begin 14de eeuw werd de vroeggotische westtoren en de middenbeuk gebouwd, het koor met de driezijdige apsis is 15de eeuws. Na de brand in 1598 en in de 18de eeuw waren er belangrijke verbouwingen. Begin 18de eeuw werden zijbeuken en middenbeuk onder één dak gebracht. De torenspits bestond toen uit twee delen; een basis van ongeveer 45° verval en daarop een scherpe toren van 75° verval. Vertrekkende van een vierkant werd de spits naar boven toe achtkantig.

Onder leiding van architect Fernand Lohest van Luik werd in 1896 vergroot tot haar huidige vorm.Bij deze verbouwing werd de toren bijna geheel ingesloten in de zijbeuken en de ingangsdeur werd dichtgemetseld. Het dak werd vervangen door een zogenaamd ‘tentdak’ en de planken van het plafond werden vervangen door een kruisgewelf in zandsteen. 

In de 14de eeuwse kerktoren hangen klokken van 1525 en 1531. In de kruisbeuken staan twee fraaie barrokke biechtstoelen, respectievelijk van 1671 en 1731, en een preekstoel van 1670. De altaren zijn neogotisch. De laatgotische arduinen Maaslandse doopvont dateert uit de 15de eeuw.

Blikvanger in de kerk is het 16de eeuwse gepolychromeerd eikenhouten O.-L.-Vrouwbeeld. In de kruisbeuken hangt een aantal schilderijen. "Tenhemelopneming van Maria", van omstreeks 1650 wordt toegeschreven aan Gaspar de Crayer. De vier taferelen in verband met O.-L.-Vrouw van Zutendaal, waarvan een in 1978 gestolen werd, werden omstreeks 1700 geschilderd.